Türk akademisyenler gelişti: Sarsıntıyı hissetmeden uyarı verecek
‘Erken Deprem Uyarı Sistemleri’ İzmir’e geliyor
DEUSIS test aşamasında: 6 ay boyunca 24 saat yeri dinleyecekler
İZMİR – Dokuz Eylül Üniversitesi Beyin Sarsıntısı Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde yürütülen çalışmalar sonucunda geliştirilen Beyin Sarsıntısı Erken Uyarı Sistemleri (DEUSİS), sarsıntının etkisi hissedilmeden önce uyarı verecek. Sistemin test aşamasında olduğunu belirten DAUM Başkanı Prof.
Dokuz Eylül Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi’nin 2 yıl önce çalışmalarına başladığı DEUSIS projesinde üniversitenin jeoloji, jeofizik, inşaat, bilgisayar ve elektronik mühendisliği bölümlerinden akademisyenler bir arada çalıştı. Test aşamasına gelen sistem, şubat ayı sonunda test aşamasına girecek. Akademisyenler 6 ay boyunca 12 farklı noktada 24 saat yeraltında dinlenecek. DEUSIS, yer altı fayı kırılır kırılmaz, sarsıntı artık hissedilmeden uyarı verecektir. Uyarı, sismik kaynağa olan mesafeden 10, 15 veya 20 saniye önce gelir.
“6 ay 24 saat mekan dinleyeceğiz”
Hem sistem geliştirmeye hem de yazılımını oluşturmaya çalıştıklarını kaydeden DAUM Başkanı Prof. yerel çalışma.Test aşamasına geldik.Tremorun hareketini birlikte ölçen üç cihaz kullanıyoruz.Yer altında bir sarsıntı olduğunda bunu algılayan cihaz bize sinyal ile bilgi veriyor. bir yazılım ile sayısal bir parametreye sinyal. Bundan sonra sistemin çalışmasına başlayacağız. 6 aylık deneme süresi boyunca 12 farklı noktada sistemi kuracağız ve sistem bize anlık bilgi verecek. Yani 6 ay 24 saat mekan dinleyeceğiz” dedi.
“AFAD ile protokol imzaladık”
Sistemde verilecek eşik değeri belirlediklerini söyleyen Sözbilir, “Örneğin 5 ve üzeri büyüklükte bir deprem olursa bizi uyarmasını sağlayacağız. Faydan gelecek sinyal Kırılacağı sarsıntı bize gelmeden önce bildirilecek.Bu 10 saniye olabilir, sismik kaynağa olan uzaklık bazen 20 saniye olabilir.O sinyal gelir gelmez mesela metroda elektriği keseceğiz, gazı kes fabrikaların elektriğini keseceğiz.Böylece deprem bizi sarstığında hem deprem sırasındaki kayıplar azalacak hem de deprem sonrası çıkacak yangınların önüne geçilmiş olacak.Mekanizmayı geliştirdik ve protokol imzaladık AFAD ile biz AFAD’a haber vereceğiz, AFAD da bunu halka ya da kurumlara dağıtabilecek, halkın huzurunda telefonlara bu uyarı gelebilir, yani bir iletişim ağı ile birlikte çalışacak. Biz sadece sistemi oluşturacağız. em ve 6 ay sonra gerçek zamanlı olarak İzmir’de faaliyete geçecek.”
“Amacımız depremin ne zaman olacağını bilmek”
Geliştirilen sistemin depremden sonra geliştirilen bir sensör sistemi olduğunu vurgulayan Sözbilir, “Amacımız deprem olmadan önceki bilgileri kullanarak depremin ne zaman olacağını bilmek. Dünyadaki bütün bilim adamları bunun için uğraşıyor. Nasıl ki depreme 15 gün kala hava durumunu bilebiliyorsak, depreme 15 gün kala inanıyorum.” “Bunu yapacak gücümüz var. Çünkü biliyoruz ki bir deprem olmadan önce hem yerde, hem suda hem de havada bariz değişimler oluyor. Tüm bu değişimleri ölçen bir sensör sistemi geliştirebiliriz. Nihai hedefimiz depremin olmadan önce gelmesidir.” Bu konuda da çalışacağız. Ancak bu sistem deprem olur olmaz depremin bize gelmeden önce tespit edilmesini içeriyor. Deprem yerin 10 kilometre altına düştüğü anda biz sarsılmadan cihaz bunu tespit ediyor. Tespit ettikten sonra sinyal verir vermez bilgisayar ile tespit ediyoruz. Ortamda sayısal bir parametreye çeviriyoruz. O sarsıntının büyüklüğünü zaten biliyoruz. Bunu birkaç saniyede çözüyoruz” dedi.
İzmir için geliştirildi
İzmir için geliştirilen sistemin 100 kilometre ötede bir fay kırıldığında bunu algılayabildiğini sözlerine ekleyen Sözbilir, “İzmir için yapıyoruz ama sismik maliyeti yüksek olan her ilde kullanılabilir. Deprem erken uyarı sistemi sadece İstanbul’da.Marmara Denizinde bir fay.Kırılması durumunda görülecek zararla ilgili çalışma yapılıyor. Fay ile İstanbul’un ortası arasındaki mesafe kısa olduğu için 8-9 saniye sürecek” dedi.
Sistemin geliştirilmesinde Prof.Dr.Hasan Sözbilir, Prof.Dr.Recep Alp Kut,Prof.Dr.Özgür Özçelik,Prof. Doç. Mehmet Utku, Dr. Öğretim Üyesi Yunus Doğan, Dr. Öğretim Üyesi Reyat Yılmaz, Okt. Görmek. Özkan Cevdet Özdağ, Arş. Görmek. Dr. Mustafa Softa, Öğr. Görmek. Semih Eski, Dr. Recep Çakır ve lisans öğrencisi Kübra Sağır.
